טקסט אוצרותי
לרשום את תולדות האמנות
מהם סוגי החשיבה שצומחים מתוך יצירת דימויים? באלו אופנים פעולת הרישום, שביסודה תהליכי תפיסה שמתקיימים דרך ובאמצעות הגוף, יכולה לתרום ליצירת ידע מדעי? מה מְתַקשר הדימוי בשונה מן השפה הכתובה? בתערוכה זו נבחנים יחסי הגומלין בין ראייה לתודעה דרך רישומים שיצרו חוקרי אמנות, מהעת שבה זכה תחום תולדות האמנות להכרה אקדמית במאה התשע־עשרה ועד היום.
אף על פי שחוקרי אמנות רבים נעזרו ברישום ככלי לחקר האמנויות השונות, עד כה היבט זה של עבודתם לא זכה להתייחסות מחקרית או אוצרותית. ואכן, כמה מהדמויות המשפיעות ביותר בשדה תולדות האמנות – ובהם יעקב בּוּרְקְהַרְדט, ג'ובאני בטיסטה קָוַלְקָסֵלֶה, אבי ורבורג, מאייר שפירו, ליאו שטיינברג, קלמנט גרינברג ואיבר דאמיש – פנו אל הכלי הגרפי כדי להתבונן ביצירות מתחומי הציור, הפיסול והאדריכלות במטרה להבין ולהסביר אותן. נוהג זה עדיין נמצא בשימוש היום, כפי שאפשר לראות בעבודותיו של דריו גַמְבּוֹני שמוצגות בתערוכה. בתערוכה מוצגים גם רישומים שלא נחשפו עד כה של משה ברש – מייסד תחום החקר של תולדות האמנות בישראל.
תערוכה זו מבקשת לבחון את הדרכים שבהן רישום תורם להופעתו, לייצורו ולהעברתו של סוג מסוים של ידע על אמנות. רישומים רבים של חוקרי אמנות שמורים היום במוסדות אמנות, באוניברסיטאות, בקרנות או באוספים פרטיים. אף כי חוקרים אלה מאמצים שיטות מחקר שונות – פורמליזם, איקונולוגיה, סמיוטיקה ועוד – אצל כולם הכלי הגרפי מתברר כמכשיר אפקטיבי מאין כמוהו למהלכים של תפיסה, תיעוד, איסוף, חשיבה, ניתוח, ניסוי מחשבתי והמשגה של יצירות אמנות. התערוכה מציעה מבט חדש על תולדות האמנות דרך דימויים שמגיבים לאתגרים שהאמנים מציבים בפני העין והתודעה.
תגובות עכשוויות: ניקולא איילו, הילה לביב
אוצרים: פרופ' ז'רמי קורינג וד"ר תמר מאיר
עוזרת אוצרת: דריה אלופי
Drawing Art History
What types of thinking are facilitated by image-making? How can drawing, essentially an act of perception that takes place within the operative human body, contribute to the production of scientific knowledge? What do images communicate, beyond written language? In this exhibition, the interplay of vision and cognition is examined through drawings made by art historians, from the academic recognition of the discipline in the 19th century, to this very day.
A fact that has often been ignored is that many art historians, among them some of the most recognized figures in the field, have used drawing to study art in all its forms. Jakob Burckhardt, Giovanni Battista Cavalcaselle, Aby Warburg, Meyer Schapiro, Leo Steinberg, Clement Greenberg, Hubert Damisch, and others – all turned to the graphic instrument to observe, understand, and explain painting, architecture, or sculpture. This practice is still used today, as can be seen in the works of Dario Gamboni featured in the exhibition. The exhibition also displays for the first time newly discovered drawings by the founder of art history in Israel, Moshe Barasch.
This exhibition sets out to evaluate the role that drawing plays in the emergence, production, and transmission of a specific type of knowledge about art objects. While this practice received little attention, countless drawings by art historians are kept in art institutes, universities, foundations, or private collections. Regardless of these scholars’ methodology – connoisseurship, formalism, iconology, or semiotics – drawing proves to be an incomparably effective instrument for perceiving, recording, archiving, thinking, analyzing, experimenting, and conceptualizing works of art. In this exhibition, the history of art is redrawn through images, ones that respond to the very challenges posed to the eye and the mind by artists.
Contemporary responses: Nicolas Aiello and Hila Laviv
Curators: Prof. Jérémie Koering and Dr. Tamar Mayer
Assistant Curator: Darya Aloufy
تأريخ الفنّ رسمًا – مقدمة
ما هي أنواع التفكير التي قد تنمو من خلال تكوين التجسيدات البصرية؟ كيف تساهم عملية الرسم، وهي عملية إدراكية يتم تنفيذها باستخدام الجسد، في إنتاج المعرفة العلمية؟ ما الذي تقوله الصورة خلافًا لما تمرره اللغة المكتوبة؟ يعاين هذا المعرض العلاقة التبادلية بين الرؤية والإدراك من خلال رسومات رسمها مؤرخو فنّ، من الحقبة التي حصل فيها تاريخ الفن على مكانة أكاديمية في القرن التاسع عشر وحتى يومنا.
على الرغم أن مؤرخي فن كثر استعانوا بالرسم باعتباره وسيلة لبحث شتى أنواع الفنون، لم يحظَ هذا الجانب من عملهم باهتمام بحثي أو تقييمي. لجأ باحثون بارزون في مجال تاريخ الفن لهذا الوسيط من بينهم ياكوب بوركهارت، جيوفاني باتيستا كافالكاسيلي، آبي فاربورغ، مئير شابيرو، ليو شتاينبيرغ، كليمنت غرينبيرغ وهوبير داميش واستخدموه لتأمل لوحات فنية في مجالات الرسم والنحت والعمارة، وذلك للتمكّن من فهمها وتفسيرها. لا تزال هذه الممارسة قيد الاستخدام حتى اليوم، كما نرى في أعمال داريو غامبوني المعروضة في هذا المعرض. كما يقدم المعرض رسومات لم يُكشف عنها في السابق لموشيه براش – مؤسس مجال تاريخ الفن البحثي في البلاد.
يسعى هذا المعرض إلى بحث الطرق التي يساهم فيها الرسم بتجلّي المعرفة حول الفن وإنتاجها وصنعها. تُحتفظ رسومات كثيرة لمؤرخي فن في المؤسسات الفنية والجامعات وصناديق الدعم وفي المجموعات الخاصة. على الرغم من استخدام هؤلاء الباحثين وسائل بحث مختلفة – المدرسة الشكلية، دراسة الأيقونات، علم الدلالات والمزيد – يتبين أن الرسم أداة لا تضاهى ولها أثر فعّال في الإدراك، والتوثيق، والجمع، والتحليل والتجريب الفكري ونسب الأعمال الفنية للمفاهيم. يقدم المعرض نظرة جديدة على تاريخ الفن من خلال صور تردّ على تحديات وضعها الفنانون للعين والعقل.
