נוי חיימוביץ' ותמיר ארליך
נוי ותמיר
עגבניות | קורבנות, 2023
הפרויקט עגבניות | קורבנות של נוי חיימוביץ׳ ותמיר ארליך נולד מתוך דו־שיח עם פרופ׳ יאיר בר־חיים, החוקר הבניית קשב חזותי ככלי לטיפול בחרדה ופוסט־טראומה ולסיוע במניעת תסמיני דחק בקרב חיילים לפני יציאה לקרב. יכולות של דריכוּת והפניית קשב לאיום הופכות לכלי טיפולי במעבדתו של פרופ׳ בר־חיים. צמדי מילים, האחת ניטרלית והשנייה מאיימת (כמו עגבניות | קורבנות), או גירויים ויזואליים כמו פרצופים או תמונות, משמשים לאימון קוגניטיבי־מוחי. אימון זה נועד לשפר את העיבוד של מידע מאיים וליצור הגנה פסיכולוגית המאפשרת להתמודד עם מצבי טראומה צפויים בקרב חיילים.
מתוך דיאלוג עם המתודות המחקריות־טיפוליות של פרופ׳ בר־חיים, נוי ותמיר יוצרים עולם טראומטי שביסודותיו ניצבת התמודדותם האישית כבני זוג עם חרדה וטראומה, המונעות על ידי מנגנוני שליטה וכוח. הכניסה דרך שער מונומנטלי של ״Warning Trigger״ הופכת את הצופים למשתתפים אקטיביים במערך הניסויי־לכאורה שלפניהם. על השער מפורטות הוראות להתנהגות בחלל, ואלו יוצרות מצב תודעתי של דריכוּת מתמדת בתוך עולם מסתורי, מושך ומרתיע בו־זמנית. הלא־אנושי — בין אם זו המילה הכתובה ובין אם אלו דימויים של דבורה או עגבנייה — מוטען בחיות מאיימת. צורות ארכיטיפיות מפוסלות בקרמיקה כמו מגיחות מתוך עולם עתיק, ולצידן תחפושות דבורים מעולם הבידור לילדים הופכות למדי לוחמים. כל אלה מייצרים אירוע פרפורמטיבי המערב הומור שחור באימת מותחן פסיכולוגי ומאפשרים מבט ביקורתי על האופנים שבהם קשב חזותי מושפע מאזהרות, סכנות ומצבי חרדה.
בעגבניות | קורבנות נוי ותמיר משתמשים בתבניות מוּכרות המבוססות על שפת המלחמה — חיילים במנוחה, כלי נשק לתקיפה, המנוני מצעדים — ובאמצעותן פותחים בפני הצופים עולם בדיוני ופנטסטי. הם שואלים כיצד אנו כחברה מפנימים התניות קוגניטיביות ולומדים לקבל נוכחות אלימה כמובנת מאליה, תוך כדי לימוד מתמיד, טבעי ואף לא־מודע של טכניקות התעלמות והדחקה. הגירויים השונים מתחרים על תשומת הלב שלנו, מהדהדים את המאבק האלים על שליטה בנרטיב החברתי־פוליטי העכשווי בישראל — חברה שבה מצב כוננות תמידי למלחמה עבר נורמליזציה מלאה.
بندورة | ضحايا
نوي حاييموفيتش وتمير إرليخ
نشأ مشروع بندورة | ضحايا لنوي حاييموفيتش وتمير إرليخ إثر حوار مع بروفسور يئير بار حاييم، وهو باحث في بناء الانتباه البصري كطريقة علاجية للقلق الناجم عن ما بعد الصدمة وللمساعدة في منع أعراض التوتر بين الجنود قبل دخول ساحات القتال. تتحول قدرات اليقظة ولفت الانتباه إلى أداة علاجية في مختبر بروفسور بار حاييم. تُستخدم أزواج الكلمات أحدهما محايدة والثانية مُهَدِّدَة (كما في عنوان العمل بندورة | ضحايا) في تدريب الدماغ على الإدراك، إلى جانب المحفّزات البصرية مثل الوجوه أو الصور. صُمّم هذا التدريب لتحسين معالجة المعلومات المُهَدِّدَة ولتكوين دفاع نفسي يتيح للجنود التعامل مع مواقف الصدمات المتوقعة في ساحة القتال.
عبر الانكشاف على المناهج البحثية العلاجية التي يتّبعها بروفسور بار حاييم، يخلقان نوي وتمير عالمًا مؤلمًا غُرزت فيه تجاربهم الشخصية في التعامل مع القلق والصدمة، وهي تجارب مدفوعة بآليات السيطرة والقوة. الدخول عبر بوابة ضخمة تومئ بالخطر "Trigger Warning" يحوّل الزائرين إلى مشاركين فعّالين في الظروف المخبرية التجريبية التي وُضعت أمامهم. تعليمات السلوك التي فُصّلت على البوابة تخلق حالة ذهنية يقظة باستمرار في عالم غامض وجذاب ورادع في آن. كل ما هو غير بشري – سواء كان كلمة مكتوبة أو صور نحلة أو بندورة – مفعمٌ بحيويّة مُهَدِّدَة. نُحتت الأشكال النموذجية في السيراميك كما لو أنها بُعثت من الزمان الغابر، وبجوارها الأزياء التنكرية على شكل نحل من عالم ترفيه الأطفال تتحول إلى مقاتلين. ينتج عن كل هذه العناصر حدث استعراضي يمزج بين الفكاهة السوداء ورعب الإثارة النفسية، ويلقي نظرة نقدية على الطرق التي يتأثر بها الانتباه البصري بالتحذيرات والمخاطر وحالات القلق.
في العمل بندورة | ضحايا يستخدمان نوي وتمير قوالب مألوفة تستند إلى لغة الحرب – جنود يستريحون، أسلحة للهجوم، أغاني عسكرية – يكشفون من خلالها عن عالم خيالي وبديع. يتسائلون عن كيفية استيعابنا للتكيّف الإدراكي كمجتمع وكيف نتعلم قبول العنف بوصفه اعتياديًّا، كل هذا بالتوازي مع تعلّمنا المستمر والطبيعي واللاواعي لتقنيات التجاهل والكبت. تتنافس المحفّزات المختلفة على لفت انتباهنا، وتردد صدى الصراع العنيف على السيطرة على الرواية الاجتماعية السياسية المعاصرة في البلاد – حيث يعيش مجتمع اعتاد تطبيع حالة التأهب المستمر للحرب.
